خوشا شیراز و وضع بی مثالش
خداوندا نگه دار از زوالش
شیراز مرکز استان فارس، یکی از کلانشهرهای ایران و یکی از مهمترین شهرهای توریستی ایران است. که در دامنههای رشتهکوههای زاگرس قرار گفته است. در افسانه ها آمده است که شیراز فرزند تهمورث (از پادشاهان سلسله پیشدادیان) شهر شیراز را تأسیس کرد و نام این شهر برآمده از نام اوست. این شهر باستانی، در طی گذشت ایام به القاب گوناگونی شهرت داشته که از آن جمله دارالملک، دارالعلم، ملک سلیمان را می توان نام برد. اما شاید مشهورترین و قدیمی ترین لقب شیراز همان ملک سلیمان است و بدین خاطر بر بسیاری از بناهای قدیمی شهر همچون عمارات باغ نظر، سردر بازار مشیر، نارنجستان قوام و... تصویرهایی از حضرت سلیمان نقش شده است که معمولا وی را بر تختی نشسته و در وسط مجلس نشان میدهد. عدهای از وزرا و تعدادی از دیوها گوش به فرمان او در اطرفش ایستادهاند و تعدادی از حیوانات وحشی و اهلی نیز در بین گلها و درختان و بدور حضرت سلیمان ترسیم شده اند.
شیراز، شهر حافظ و سعدی شهرگل و بلبل و مصداق و معرف یک شهر ایرانی است. فرهنگ و ادب ایران آنقدر با این شهر در پیوند است که واقعا نمی توان ایران و زبان فارسی را بدون شیراز و حافظ و سعدی اش تصور کرد. نام شیراز در کتابها و اسناد تاریخی، تحت نامهای مختلفی نظیر «تیرازیس»، «شیرازیس» و «شیراز» به ثبت رسیدهاست. شیراز در دوران صفاریان، آل بویه و زندیه، پایتخت ایران بودهاست.این شهر به سبب جاذبههای تاریخی، فرهنگی، مذهبی و طبیعی فراوان، همواره گردشگران بسیاری را بهسوی خود فرا میخواند.
شهر شیراز به شهر شعر در ایران معروف است. از میان شاعرهای بانویِ معروف ایران میتوان از جهانملک خاتون که در شیراز میزیسته نام برد. شیراز به شهر شعر، شراب، باغ و گلو بلبلمعروف است. باغ در فرهنگ ایرانیان از جایگاه ویژهای برخوردار است و شیراز از قدیم به داشتن باغهای بسیار و زیبا مشهور بودهاست. شیراز از دوران باستان باغهای انگور فراوانی داشته و همین باعث شهرت جهانی شراب شیراز در دنیا شدهاست. تعدادی از باغهای شیراز از لحاظ تاریخی بسیار حایز اهمیت هستند و بهعنوان مراکز مهم گردشگری بهشمار میآیند. از معروفترین این باغها میتوان به باغ ارم ، باغ عفیف آباد، باغ دلگشا و باغ جهان نما اشاره نمود.
اماکن تاریخی و جاهای دیدنی شیراز
از جاذبههای تاریخی شهر شیراز میتوان به آتشکدهٔ صمیکان، آرامگاه حافظ(حافظیه)، آرامگاه خواجوی کرمانی، آرامگاه سعدی(سعدیه)، ارگ کریمخان زند،بازار وکیل- مسجد وکیل -حمام وکیل - باغ ارم، باغ تخت، باغ چهلتن، باغ دلگشا، باغ عفیفآباد، باغ نارنجستان قوام، باغ هفتتن، خانه صالحی، چاه مرتاض علی، حمام باغ نشاط، عمارت باغ ایلخانی، عمارت باغ نشاط، عمارت دیوانخانه، عمارت کلاهفرنگی باغ نظر، مسجد نصیرالملک،مسجد جامع عتیق-آرامگاه شاه چراغ- دروازه قرآن -نقش رستم- پاسارگاد- تخت جمشید- قصر ابونصر، قلعهٔ ککها، مدرسهٔ آقاباباخان، مدرسهٔ خان، موزهٔ پارس، موزهٔ هفتتنان، نقشبرجستهٔ بهرام اشاره کرد.
عکس باغ زیبای ارم در شیراز
سوغاتی های شیراز و استان فارس
از سوغات عمدهٔ شیراز میتوان به آبلیمو، انار، انجیر، ترشیجات، چرم، لیمو ترش جهرم -حصیر، حنا، خاتمکاری، خراطی، خرما، ریسندگی، زعفران، سفیداب، سنگتراشی، شیشهگری، بهار نارنج، ظروف سفالی، عرقیات، فلزکاری، قالی، کندهکاری، کیسه حمام، گبه، گلیم، کلوچه و مسقطی، نان یوخه، نان شیری، منبتکاری و نمد اشاره کرد.سوغات عمده شیراز -آبلیمو و آبغوره می باشد همین طوربهارنارنج شیراز زبانزد خاص و عام است. همینطور شیرازیها نوعی پالوده (فالوده )به همان نام پالوده شیرازی دارند که یکی از بهترین انواع پالوده در ایران است. از انواع دیگر صنایع دستی میتوان به خاتمکاری، منبتکاری، قالی و قالیچه اشاره کرد. خاتم این شهر معروف است.
بفرمائید فالوده شیرازی
صنایع دستی از قبیل خاتم کاری فارس ، نقره کاری ، سفال سازی ، منبت کاری و قالی بافی از مهمترین سوغاتی های شیراز محسوب میگردد.عرقیات و شربت های طبیعی بهترین سوغاتی های شیراز است. عرق شاتره ، نسترن ، بیدیمشک ، اترج ، بابونه ، بهار نارنج ، نعناع- چهل گیاه ، کاسنی ، شربت به لیمو و نارنج ، گاوزبان و کیالک از این نمونه اند که هرکدام دارای خاصیت خود میباشند.عرق بابونه بهترین دارو برای درمان بیماریهای گوارشی و زخم معده می باشد.گلاب میمند از سوغاتی های مهم فارس و شیراز است.
از جاذبه های طبیعی شیرازمیتوان به آبشار کوهمره سرخی، برمدلک، پارک قلعهبندر، پارک ملی بمو، باغ پرندگان شیراز، پیربناب، چشمهٔ جوشک، چشمهٔ خارگان، چشمهٔ ریچی، دریاچهٔ دشت ارژن، دریاچهٔ مهارلو، رکنآباد، رودخانهٔ قرهآغاج، روستای قلات، کوه سبزپوشان، گردشگاه آتشکده، گردشگاه چاهمسکی، گردشگاه چشمه سلمانی و گردشگاه هفتبرم اشاره کرد.چشمههای طبیعی موجود در اطراف شیراز هم از جهت آبدرمانی و هم از جهت جذب گردشگر برای صنعت گردشگری استان فارس از اهمیت ویژهای برخوردار هستند و صنعت گردشگری این استان را رونق میبخشند.
آبشار زیبای مارگون
فارس را باید قطب زیباترین آبشارهای کشور توصیف کرد که از جمله آن "مارگون" به عنوان زیباترین آبشار خاورمیانه است. آبشار مارگون یکی از زیباترین آبشارهای کشور است که در مجاورت شهر سپیدان و در مرز استان فارس و استان کهگیلویه و بویراحمد واقع شده است. بعد از جاده ماشین رو، تا آبشار چند دقیقه پیاده روی لازم است که این راه هموارسازی و سیمانی شده است . اطراف این آبشار در فصل بهار بسیار سرسبز و دیدنی است.هیچ رودخانه ای در بالای این آبشار وجود ندارد.آب این آبشار در گرم ترین فصل سال بسیار خنک و زیر 10 درجه است، اما به علت جوشان بودن این آب، مانند آب چشمه، رفتن در آن یا نوشیدنش هیچگونه عارضه ای مانند پا درد یا سرما خوردگی به دنبال ندارد.
پاسارگاد
مجموعه میراث جهانی پاسارگادمجموعهای از سازههای باستانی برجایمانده از دوران هخامنشی است که در شهرستان پاسارگاد در استان فارس قرار دارد.پاسارگاد دربرگیرنده ساختمانهایی چون آرامگاه کوروش بزرگ، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بار عام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آبنماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، استحکامات دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطهٔ مقدس و تنگه بلاغی است.پاسارگاد به دلیل دارا بودن شاخصهای فراوان با صد در صد آرا در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
دروازه قرآن
دروازه قرآن در شیراز، در نزدیکی تنگ الله اکبر و در میان کوه های باباکوهی و چهل مقام واقع شده است. وجه تسمیه این دروازه وجود قرآنی بر بالای طاقی مرتفع است. این دروازه شامل یک طاق مرتفع از نوع طاق کجاوه ای در وسط دور طاق با ارتفاع کم در طرفین است. این طاق در زمان حکومت عضدالدوله دیلمی در فارس، ساخته شد و قرآنی نیز در آن جای داده شد تا مسافرین به برکت عبور از زیر آن سفر را به سلامت به پایان برند و در موقع سفر از زیر قرآن بگذرند. به مرور زمان طاق شکسته و تخریب شد.ولی در دوره زندیه مجددا مرمت و بازسازی شد.و در قسمت فوقانی آن اطاقی ساخت و دو جلد قرآن نفیس به خط ثلث و محقق، اثر سلطان ابراهیم بن شاهرخ گورکانی را در آن اتاق جای داد. این قرآن ها به قرآن هفده من مشهورند.
در سال 1316 که طرح توسعه راه شمالی شیراز در دستور کار دولت قرار گرفت، این طاق خراب شد و قرآن مذکور نیز به موزه پارس منتقل گردید. در زمان قاجاریه که چند زلزله شیراز را تکان داد، این دروازه آسیب هایی دید اما به وسیله محمد زکی خان نوری مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت.
باغ نارنجستان قوام
باغ نارنجستان یا باغ قوام از عمارات دوره قاجاریه شیراز است احداث این بنا توسط علی محمد خان قوام الملک 1267-1257 شروع شده و در حدود سال 1300 ه.ق. توسط میرزا محمدرضا خان نوه قوام الملک اول و پدربزرگ قوام تکمیل شده است. این بنا یک بار توسط ابراهیم قوام مورد مرمت قرار گرفته است. ساختمان نارنجستان در حدود 940 متر مربع در زمینی به مساحت 3500 متر در دو قسمت شمالی و جنوبی بناشد، باقی مانده آن در حدود 2560 متر محوطه سازی شده. این بنا با 3085 متر مساحت، در دوره قاجاریه به بیرونی معروف بوده و با عمارت اندرونی که همان خانه زینت الملوک بوده و در طرف غرب آن بنا قرار گرفته کوچه ای فاصله داشته است که توسط راه زیرزمینی بدان راه می یافتند.از ویژگی های این مجموعه عمود بودن محور بیرونی و اندرونی آن بر یکدیگر است. این عمارت بیرونی به منظور انجام امور تجاری و نیز برگزاری تشریفات و جشن ها و استراحت و پذیرایی از میهمانان ساخته شده بود.
تخت جمشید یا پارسه
تخت جمشید را همان گونه که داریوش هخامنشی در کتیبه ای به آن اشاره کرده است، می توان نوعی دژ یا ارگ حکومتی دانست که جایگاهی برای اداره کشور و برگزاری مراسم رسمی و مذهبی و پذیرایی های مهم و باشکوه و تجمع های حکومتی و اقامتگاه پادشاه و نزدیکان او بود. در نزدیکی ارگ پارسه یا تخت جمشید، یک یا چند سکونتگاه بزرگ وجود داشت که محل زندگی گروه های متوسط مردم، کارکنان عادی کاخ ها، گروه هایی از کشاورزان و پیشه وران بود. در برخی لوحه های به دست آمده از تخت جمشید به سکونت گاه های واقع در نزدیکی تخت جمشید اشاره شده است، اما هنوز از آنها آثار قابل ملاحظه ای یافت نشده است، زیرا بناهای آنها با مصالح معمولی و کم دوام ساخته شده بود.
باغ عفیف آباد
باغ عفیف آباد که آن را باغ گلشن نیز می نامند این باغ یکی از قدیمی ترین و زیباترین باغ های شیراز است.مساحت باغ حدود 127 هزار متر مربع است. این باغ در دوره صفویه از جمله باغ های آباد شیراز و مقر پادشاهان وقت بوده است. سازنده عمارت فعلی باغ با 17000 متر مربع زیربنا، میرزا علی محمدخان قوام الملک دوم می باشد این باغ سرانجام به یکی از وارثین قوام به نام عفیفه رسید و بدین نام نیز شهرت یافت.
مسجد جامع عتیق
مسجد جامع عتیق یا مسجد جمعه یا مسجد جامع یا مسجد آدینه، از کهن ترین مساجد قدیمی شیراز است که در مشرق شاهچراغ قرار دارد.این مسجد دو ایوانی در سال 281 ه.ق. به دستور عمرولیث صفاری ساخته شد. ساختمان مسجد که اولین هسته تاریخی شهر شیراز است مشتمل بر بنایی مرتفع است که دارای چندین حجره و شبستان است و برخی قسمت های آن دوطبقه می باشد. این مسجد دارای 6 درب ورودی و خروجی بوده است. درب ورودی ضلع شمالی به دوازده امام معروف است و کتیبه ای بر فراز آن قرار گرفته است که در دوره صفوی و در سال ( 1031 ه.ق. ) به خط علی جوهری نگاشته شده است این کتیبه تاریخ مرمت مسجد را در سال مذکور بیان می نماید.
باغ ارم
این باغ به مناسبت عمارت و باغ بزرگی که در گذشته توسط شدادبن عاد پادشاه عربستان به رقابت با بهشت ساخته شده و ارم نامیده شده بود، به باغ ارم مشهور گردیده است.
تاریخ ساخت این باغ را به دروه سلجوقیان نسبت داده اند چرا که در آن زمان، باغ تخت و چند باغ دیگر توسط اتابک قراجه حکمران فارس - که از سوی سنجر شاه سلجوقی به حکومت فارس منصوب شده بود، احداث شد و احتمال ایجاد این باغ به درخواست وی و در آن زمان، زیاد است. همچنین احتمال میرود که این باغ در زمان کریم خان زند مرمت شده باشد.
ارگ کریم خانی
ارگ کریمخانی قصر سلطنتی و اندرونی کریم خان زند حاکم شیراز بوده است که در سال 1180 ه.ق به دستور وی ساخته شد و در حال حاضر در شمال شرقی شیراز، در حوالی میدان شهدا واقع شده است.
کریم خان زند برا ساختن قصر خود ماهرترین سنگ تراشان، معماران و هنرمندان آن عصر را به شیراز دعوت کرد و بهترین نوع مصالح را از شهرها و کشورهای مختلف خریدار نمود و در اختیار کارگران قرار داد. در مدت زمان کوتاه بنا ارگ ساخته شد. میدان کریم خانی شامل سه بخش می شد:1. بخش سیاسی که شامل عمارت کلاه فرنگی و دیوانخانه بود.
2. بخش اقتصادی که شامل بازار وکیل می شد.
3. بخش نظامی که شامل میدان مشق می شد.
در این میدان، ارگ به عنوان خانه پادشاه بود. درساختن ارگ، معمار نظ و معمار مسکون هر دو با هم به کار رفته است چرا که ارگ خانه پادشاه می بود و باید از ضریب امنیتی بالایی برخوردار باشد. بنابراین دیواره ها بیرونی که همانند دیوارها یک قلعه نظامی است، بسیار مرتفع است.دیواره بنا در پایین 3 متر ضخامت دارد و به صورت مخروط ناقص بالا رفته و ضخامت آن در بالا به 2.8 متر می رسد. و در قسمت بالا محل استقرار سربازان بوده، تیرکش هایی نیز در این دیوار تعبیه شده که برخ کوچک هستند و حالت مورب دارند که محل قرار دادن تفنگ و اسلحه بوده و دیگر سوراخ ها بزرگتر که برا راندن دشمن بوده است. این مکان در زمان پهلوی به عنوان زندان زنان مورد استفاده قرار گرفت،در وسط آن ساختمانی احداث شده بود که به هنگام مرمت ویران شد.
شیراز در شعر شاعران
آخر ای باد صبا بویی اگر میآری// سوی شیراز گذر کن که مرا یار آنجاست»(سعدی).
«آنکه نشنیدست هرگز بوی عشق// گو به شیراز آی و خاک ما ببوی»(سعدی)
«ای باد چو میروی به شیراز// گو من به فلان زمین اسیرم»(سعدی)
«اگرچه زندهرود آب حیاتست// ولی شیراز ما از اصفهان به»(حافظ)
«ای که زیبایی پرستی، جانب شیراز آی// تا به گلزار ادیبش، بین هزاران حورعین// آسمان هرروز بر این خاک تعظیم آورد// چون زیارتگاه رندان جهان را زائرین// وصف شیراز بهشتآئین، نیارم کرد من// سعدی شیراز باید تا سخن گوید چنین// این نسیم خاک شیراز است یا مشک ختن// یا نگار من پریشان کرده زلف عنبرین»(غلامحسین یوسفی)
«آفرین بر شهر شیراز عزیز مشکبیز// حبذا بر فارس آن خوش خطه مینو نشان»(جمشید بختیار)
«بود آیا که دگر باره به شیراز رسم// بار دیگر به مراد دل خود باز رسم// بود آیا که ز ری، راه صفاهان گیرم// از صفاهان به طربخانه شیراز رسم// هست راز ازلی در دل شیراز نهان// خرم آنروز که من بر سر آن راز رسم// همت از تربت حافظ طلبم، و ز مددش// مست و مستانه به خلوتگه اعزاز رسم»(ملک الشعرای بهار).
«سلام ای شهر شیخ و خواجه شیراز// سلام ای مهد عشق و مدفن راز// سلام ای شهر عشق و آشنایی// سلام ای آشیان روشنایی// به عشق حافظ فیاض شیراز// صفا کردید با این کعبه راز// تو ای شیراز جادارد ببالی// ولی دانم که گاه از دل بنالی// که دیگر باره چون سعدی نزادی// به دنیا حافظ دوم ندادی»(استاد شهریار)
«هرکه بیند همچو من شیراز را فصل بهار// میزند بیشک از اینجا پشت پا بر هر دیار// آن بهشت جاودان شیراز میباشد که باد// مشک تر میآورد با خود ز هرسو بار بار// در لطافت، در طراوت، در صفا، در تازگی// بر سر گیتی بود شیراز تاج افتخار// راحت جانست الحق این هوای روح بخش// سرو شیراز است بیشک قامت دلجوی یار»(فریدون مشیری).
«در مشرقزمین هیچ شهری از لحاظ زیبایی بازارها و باغها و خوشکلی مردم به پایه دمشق نمیرسد مگر شیراز.»(ابن بطوطه)
«لهجه شیرازیها تا به امروز خالصترین و خوشآهنگترین لهجههای ایران است.»(ادوارد براون).
«خسرو سرمست اندر ساغر معنی بریخت// شیره از خمخانه مستی که در شیراز بود»(امیرخسرو دهلوی)